Thời gian gần đây, một vấn đề được cộng đồng quan tâm nhiều là thực phẩm chức năng. Cùng với những quảng cáo là các khuyến cáo liên quan đến việc sử dụng các chất này trong đời sống hàng ngày bao gồm cả điều trị và dự phòng bệnh tật. Ngoài một số tài liệu về các tác dụng của thực phẩm chức năng đối với một số bệnh lý, chưa có nhiều thông tin liên quan đến bệnh thần kinh. Bài viết này nhằm đề cập đến ý nghĩa và vai trò của thực phẩm chức năng trong thần kinh học.

Vai trò của dinh dưỡng đối với hệ thần kinh

Bệnh thần kinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhiễm khuẩn, nhiễm độc, chấn thương, khối u, rối loạn mạch máu, thoái hóa, thiếu dinh dưỡng v.v… Trong bệnh lý dinh dưỡng các bệnh của hệ thần kinh chiếm một vị trí quan trọng. Có thể nói rằng các bệnh do thiếu hụt dinh dưỡng ngày càng trở thành một vấn đề sức khỏe trong cộng đồng. Như hiện tượng “tê phù” ở miền Bắc những năm 80 của thế kỷ trước và những trường hợp “bệnh lạ” ở Quảng Ngãi gần đây là những minh họa điển hình của việc thiếu vitamin, hoặc các trường hợp bệnh nhân bị rối loạn lo âu, trầm cảm thì nhiều bằng chứng cho thấy rằng do thiếu hoạt chất sinh học serotonin, acetylcholin ở não bộ. Thuật ngữ “thiếu hụt” ở đây muốn nói tới các bệnh do thiếu một hoặc nhiều chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống hoặc các yếu tố ảnh hưởng làm tăng nhu cầu của các chất dinh dưỡng đó.

Các chất dinh dưỡng quan trọng nhất là các vitamin, đặc biệt các thành viên của nhóm B như thiamin, acid nicotinic, pyridoxin, acid folic và cobalamin, nicotinamic (vitamin B3). Nhiều bệnh thiếu hụt không chỉ liên quan đến một vitamin đơn thuần (ví dụ bệnh thoái hóa phối hợp tổn thương tủy sống bán cấp do thiếu hụt vitamin B12 là một trường hợp đặc biệt) mà phần lớn do thiếu hụt nhiều vitamin.

Tuy nhiên các bệnh dinh dưỡng của hệ thần kinh không chỉ đơn giản là vấn đề thiếu hụt vitamin. Thực tế cho thấy các dấu hiệu chung của thiếu dinh dưỡng thường là rối loạn tuần hoàn, mất lớp mỡ dưới da và khối cơ kết hợp với nhau. Hơn nữa ngay việc hoàn toàn thiếu hụt vitamin như ở cơ thể đối tượng bị chết đói cũng hiếm khi thấy kết hợp với các hội chứng cổ điển của bệnh tê phù (beri- beri) hoặc penlagra. Có thể nói mọi bệnh do thiếu hụt, bao gồm cả các bệnh do thiếu hụt của hệ thần kinh, đều chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như thai nghén, trưởng thành, tập luyện, nhiễm khuẩn, v.v… thường làm tăng nhu cầu đối với các chất dinh dưỡng thiết yếu. Đồng thời các bệnh của gan và ống tiêu hóa cũng có thể ảnh hưởng tới quá trình tổng hợp và hấp thu các chất dinh dưỡng.

Các bệnh do thiếu hụt dinh dưỡng của hệ thần kinh có thể xuất hiện dưới dạng đơn thuần hoặc kết hợp. Các rối loạn dinh dưỡng có đặc điểm là xâm phạm tới cả hai hệ thần kinh trung ương và ngoại vi. Có thể kể ra một số bệnh như: bệnh Wernicke và loạn thần Korsakov, bệnh dây thần kinh do thiếu hụt dinh dưỡng (bệnh tê phù beri- beri), bệnh dây thần kinh thị giác do thiếu dinh dưỡng, bệnh penlagra, hội chứng Strachan, thoái hóa phối hợp tủy sống bán cấp (thiếu hụt vitamin B12), bệnh thần kinh do thiếu hụt pyridoxin và các vitamin B khác, thiếu vitamin E. Đặc biệt phải kể đến các bệnh liên quan đến rối loạn tâm thần kinh như rối loạn lo âu, suy nhược thần kinh, trầm cảm đang gia tăng chóng mặt trong xã hội hiện đại. Các nhà nghiên cứu cho thấy có mối liên quan giữa bệnh và các chất hoá học trong não thường gọi là các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và GABA (gamma-aminobutyric acid), acetylcholin. Trên thực tế có nhiều loại thực vật được chứng minh làm tăng sản sinh những hoạt chất nói trên, như hợp hoan bì hay soy lecithin.

Vai trò của thực phẩm chức năng đối với bệnh thần kinh

Theo định nghĩa, thực phẩm chức năng là các sản phẩm hoặc thực phẩm có tác dụng hỗ trợ, duy trì, phục hồi hoặc tăng cường cấu trúc chức năng của các bộ phận trong cơ thể, có hoặc không có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, góp phần làm giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật.

Đặc điểm của thực phẩm chức năng là giao thoa giữa thực phẩm và thuốc, giống thực phẩm về bản chất nhưng khác về hình thức, giống thuốc về hình thức nhưng khác về bản chất, do đó có thể tác động tới một hoặc nhiều chức năng của cơ thể. Thực phẩm chức năng có lợi ích với sức khỏe hơn lợi ích dinh dưỡng cơ bản. Mặt khác cũng có thể được chế biến từ nguồn gốc tự nhiên như động vật, thực vật, khoáng vật.

Như trên đã trình bày, các bệnh của hệ thần kinh chiếm một vị trí quan trọng trong bệnh lý dinh dưỡng. Do đó đối với từng thể bệnh và từng trường hợp bệnh nhân, ngoài việc áp dụng đúng các phác đồ xử trí chuyên khoa còn có thể nâng cao sức đề kháng của bệnh nhân và hỗ trợ quá trình điều trị, phục hồi sức khỏe bằng cách sử dụng đúng một số thực phẩm chức năng phù hợp.

Hệ thần kinh cũng như mọi bộ phận, cơ quan, hệ thống khác trong cơ thể luôn cần được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng một cách cân đối, phù hợp với lứa tuổi, giai đoạn sinh lý của từng cá thể. Sự chuyển hóa của các chất đó trong cơ thể cơ bản là các phản ứng hóa học. Ở đây vấn đề đáng chú ý là sự phát sinh ra các gốc tự do liên quan đến nhiều phản ứng trong các mô sống của cơ thể với vai trò như những chất trung gian có hoạt tính mạnh trong thời gian ngắn, vì vậy chống gốc tự do thông qua thực phẩm chứa vitamin C là rất quan trọng. Ngoài ra tăng cường tuần hoàn máu não giúp tăng dinh dưỡng đến nuôi dưỡng tế bào thần kinh.

Đối với các thực phẩm và dược phẩm, nguồn cung cấp các chất chống oxy hóa đã được nói tới nhiều là các trái cây, rau quả tươi, đặc biệt phải kể tới là vị thuốc hợp hoan bì.

Hợp hoan bì là vỏ của cây hợp hoan có tên khoa học là Albizia julibrissin, loại cây cảnh nhiệt đới có nguồn gốc từ châu Á. Người ta quan sát thấy các lá của cây khép vào ban đêm và khi trời mưa, xòe ra khi được mặt trời chiếu vào. Do đặc điểm độc đáo này, nó đã được gọi là "cây ngủ" ở Nhật Bản. Ở Trung Quốc, nó được gọi là "cây hạnh phúc”.

Hợp hoan bì có tác dụng dịu thần kinh, tăng cường chức năng cho tế bào thần kih

Hợp hoan bì vị thuốc đem lại cuộc sống đích thực cho người rối loạn lo âu, trầm cảm

Roy Upton, phó chủ tịch hiệp hội Herbalist Mỹ, cho biết: "Trong y học cổ truyền, việc sử dụng Albizia có liên quan đến thúc đẩy niềm vui, làm dịu nỗi buồn, làm sáng mắt và tạo ra những ham muốn của trái tim. Trong y học hiện đại, Albizia thuộc về một loại thực vật học giúp "nuôi dưỡng trái tim và bình tĩnh tinh thần".

Từ kinh nghiệm đúc kết của y học cổ truyền, các nhà khoa học bắt đầu nghiên cứu tác dụng hợp hoan bì trên chức năng thần kinh. Điển hình là nghiên cứu tại khoa dược các trường Đại học Dược, Đại học Kyung Hee, Đại học Quốc gia Pukyong cho thấy hợp hoan bì có tác dụng giải trầm uất, làm dịu thần kinh đồng thời tăng chức năng cho tế bào thần kinh thông qua 2 cơ chế: Một là ức chế làm thay yếu tố trung gian serotonergic, đặc biệt là thụ thể 5-HT1A (chất dẫn truyền xung động thần kinh) từ đó có tác dụng làm dịu thần kinh, giải trầm uất cải thiện chứng mất ngủ, buồn phiền, hồi hộp, căng thẳng; Hai là có tác dụng chống oxy hóa - dịch chiết vỏ cây hợp hoan có tác dụng ức chế và tiêu diệt gốc tự do (yếu tố gây lão hóa và tổn thương tế bào não), nó được đánh giá mạnh gấp 6 lần acid ascorbic (vitamin C). Chính nhờ công dụng này, giúp phục hồi chức năng và nuôi dưỡng tế bào não bộ cải thiện tình trạng mệt mỏi, mất tập trung, lấy lại tinh thần lạc quan, bình thản trong tâm hồn.

Thực phẩm chức năng chứa thành phần hợp hoan bì đem lại tin vui cho người bệnh bị rối loạn chức năng thần kinh

Kết quả nghiên cứu đã mở ra một hướng đi mới, một tin vui cho người bệnh rối loạn tâm thần kinh. Để tăng cường hiệu quả điều trị các nhà khoa học đã sử dụng hợp hoan bì là thành phần chính kết hợp thêm 7 vị thuốc thảo dược khác bao gồm: uất kim, viễn chí, toan táo nhân, ngũ vị tử, hồng táo, soy lecithin, vitamin PP. Đồng thời ứng dụng công nghệ bào chế hiện đại sản xuất thành công dạng viên nén tiện dụng thực phẩm chức năng mang tên Kim Thần Khang. Sản phẩm ra đời vừa đem lại giải pháp hữu hiệu cho bệnh nhân rối loạn lo âu, trầm cảm, suy nhược thần kinh, mất ngủ kéo dài, vừa khắc phục được một số nhược điểm so với các loại thuốc hướng thần. Đó là tính toàn diện, tác động lên vừa triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh, có nguồn gốc hoàn toàn từ thảo dược nên an toàn, không lo tác dụng phụ khi sử dụng lâu dài.

Câu chuyện của chị Lê Thị Hà là một minh chứng, mời bạn đọc xem video chia sẻ từ chị: